Дали економиите на Западен Балкан можат да соработуваат за да го направат управувањето со отпадот поефикасно, правично и одржливо? Како треба производителите да преземат одговорност за отпадот што нивните производи го оставаат зад себе?

Ова се дел од темите на работилницата во Белград на која учествуваа претставници на институции, приватниот сектор и експерти за управување со отпад од целиот регион. Целта на состанокот е размена на искуства за системите за проширена одговорност на производителот (EPR). Фокусот беше на взаемно учење, идентификување на заедничките предизвици и изнаоѓање практични решенија за подобрување или воспоставување на EPR модели кои ја поддржуваат транзицијата кон кружна економија.

За време на дводневната програма, учесниците разговараа за правната рамка, предизвиците во спроведувањето на законот, како и различните модели на ИПР системи во регионот. Беа разменети искуства од Србија, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Албанија за регулирање на пакувањето и електронскиот отпад, гумите и другите специфични текови на отпад.

„Европската унија продолжува да ја поддржува Србија во развојот на модерна и одржлива циркуларна економија. Преку нашиот нов пакет за поддршка од 16,3 милиони евра, работиме со институциите, бизнисите и граѓаните за да ги преточиме принципите на циркуларната економија во конкретни акции – вклучително и превенција од отпад, локални планови и собирање биоотпад во 25 општини. „Одлично е да се видат работилници како оваа кои придонесуваат за нашите заеднички напори“, рече Антоан Авињон, раководител на Програмата за животна средина и климатски промени во Делегацијата на ЕУ во Србија.

Работилницата е организирана од проектот EU4Green, имплементиран од Австриската агенција за животна средина, како дел од поширок ангажман за поддршка на имплементацијата на Зелената агенда за Западен Балкан, во која циркуларната економија е една од клучните области на дејствување.

„Управувањето со отпадот повеќе не може да се гледа само како техничко прашање, туку е стратешко прашање на одговорност, законодавство и економија. Проширената одговорност на производителот значи дека оние што ги пласираат производите на пазарот исто така треба да учествуваат во справувањето со еколошките последици од тие производи. Таквиот пристап е основата на циркуларната економија“, рече Карина Бронедер, експерт за циркуларна економија во Австриската агенција за животна средина.

Учесниците го посетија комплексот за управување со отпад „Beo Čista Energija“ во Винча, каде што се запознаа со еден од најголемите еколошки инфраструктурни проекти во Југоисточна Европа. Им беа претставени постројки за преминување на енергија од отпад, станица за третман на градежен отпад, како и нова санитарна депонија и станица за третман на исцедок.

Иако EPR системите играат клучна улога во намалувањето на создавањето отпад и поттикнувањето на рециклирањето, соодветна инфраструктура за третман на отпад останува неопходна за отстранување на остатоците што не можат да се спречат или повторно да се користат – за да се обезбеди заштита на животната средина и јавното здравје.

ПОДОБРУВАЊЕ НА СИСТЕМОТ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ОТПАД ВО СРБИЈА

Покрај конкретните дискусии за EPR системите, работилницата обезбеди и поширок контекст за подобрување на политиката за управување со отпад во Србија. Неодамна усвоениот План за превенција на отпад, ажуриран со поддршка на проектот EU4Green, е важен стратешки документ кој дефинира мерки за намалување на отпадот на изворот – преку одговорна потрошувачка, дизајнирање на производи и повторна употреба.

Планот се потпира на принципите на циркуларната економија и е усогласен со законодавството на ЕУ, со што Србија ќе направи чекор кон поодржливо управување со ресурсите и намалување на влијанието врз животната средина.

ЗАЕДНИЧКА РАБОТА КОН ОДРЖЛИВА ИДНИНА

Работилницата во Белград покажа дека регионот споделува слични предизвици, како и дека постои волја за соработка, учење и прилагодување на решенијата. Механизмите, како што е проширената одговорност на производителот, стануваат клучни алатки за намалување на отпадот, зајакнување на пазарите за рециклирање и намалување на притисокот врз депониите.

EU4Green ќе продолжи да ги поддржува економиите од Западен Балкан во спроведувањето на Зелената агенда, со фокус на конкретни политики, стратешки документи и зајакнување на капацитетите на институциите и економијата, со финансиска поддршка од Европската Унија и дополнителен придонес од Австриската агенција за развој (АДА).