Projekti “EU4Green” po rrit përpjekjet për përmirësimin e cilësisë mjedisore në të gjithë Ballkanin Perëndimor (BP6). Një raport me titull “Statusi i Zbulimit të Ndotjes në Laboratorët Mjedisorë në BP6” është publikuar, duke detajuar gjendjen e laboratorëve mjedisorë në rajon. Ky dokument, që është pjesë e objektivave më të gjera për qëndrueshmërinë, paraqet gjetjet mbi kapacitetet e laboratorëve për zbulimin e ndotjes në Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, Kosovë*, Mal të Zi, Maqedoni të Veriut dhe Serbi.

Raporti nënvizon rolin që laboratorët mjedisorë luajnë në trajtimin e ndotësve organikë dhe inorganikë në ajër, ujë, tokë dhe mbetje. Ai bazohet në gjetjet nga një seminar i mbajtur në Tiranë në nëntor 2023, i cili mblodhi së bashku përfaqësues nga 23 laboratorë dhe përfshin gjithashtu kontribut shtesë nga 29 laboratorë mjedisorë në Ballkanin Perëndimor.

Gjetjet e raportit WP1-13 theksojnë si pikat e forta, ashtu edhe sfidat me të cilat përballen laboratorët mjedisorë në Ballkanin Perëndimor. Përmes bashkëpunimit të vazhdueshëm, ndërtimit të kapaciteteve dhe integrimit në rrjetet ndërkombëtare, këta laboratorë janë të pozicionuar për të luajtur një rol të konsiderueshëm në menaxhimin mjedisor të rajonit. Ndërsa vazhdojnë të rriten në kapacitet, kontributi i tyre për objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm të iniciativës EU4Green do të ketë një ndikim në shëndetin dhe mirëqenien e ekosistemeve dhe komuniteteve të rajonit.

Një nga pikat kryesore të raportit është rrjeti i gjerë laboratorik. Një seminar i mbajtur në Tiranë në nëntor 2023 përfshiu 23 laboratorë, me kontribut të mëtejshëm të mbledhur nga gjithsej 29 laboratorë mjedisorë. Këta laboratorë treguan kapacitete të rëndësishme në zbulimin e ndotësve të tillë si hidrokarburet aromatike policiklike (PAH), pesticidet dhe metalet e rënda. Megjithatë, janë identifikuar mungesa në ekspertizë dhe nevoja për zgjerimin e kapaciteteve, veçanërisht në monitorimin e mikroplastikës, farmaceutikëve dhe ndotësve organikë të qëndrueshëm.

Pavarësisht nga baza e fortë, laboratorët theksuan nevojën për më shumë trajnim të specializuar dhe pajisje të avancuara, sidomos në fusha si zbulimi i dioksinave dhe furanëve në ajër dhe ujë, dhe përmirësimin e kapaciteteve për analizimin e ndotësve në tokë dhe mbetje. Inkurajueshëm, 24 nga laboratorët janë të akredituar dhe shumë prej tyre janë tashmë pjesë e rrjeteve ndërkombëtare si EIONET, duke siguruar përmbushjen e standardeve të larta teknike.

Për të adresuar këto boshllëqe, EU4Green krijoi programe të përshtatura trajnimi. Laboratori TENUIS në Shqipëri drejtoi trajnime mbi analizën e ndotësve inorganikë, ndërsa laboratori CETI i Malit të Zi u fokusua në ndotësit organikë.

Këto nisma synojnë të forcojnë ekspertizën teknike në të gjithë rajonin, duke siguruar që laboratorët e BP6 të përmbushin kërkesat moderne të monitorimit mjedisor dhe të përputhen me standardet e BE-së. Përmes ndërtimit të vazhdueshëm të kapaciteteve dhe bashkëpunimit rajonal, laboratorët mjedisorë të Ballkanit Perëndimor do të kenë një ndikim të konsiderueshëm në përmirësimin e qëndrueshmërisë mjedisore dhe shëndetit publik të rajonit, duke kontribuar në mënyrë domethënëse në objektivat e Agjendës së Gjelbër për Ballkanin Perëndimor.

*Ky përcaktim bëhet pa paragjykim ndaj qëndrimeve për statusin dhe është në përputhje me Rezolutën 1244/1999 të KS të OKB-së dhe Opinioni i GJND-së për shpalljen e pavarësisë së Kosovës.